γράφει ο

Βύρων Β. Δημητριάδης

 

 

Στην εικόνα που εμφανίζει το Ιερατείο του Περισσού -ως ταξική επαναστατική αριστερά- να χορεύει, λες, σφιχταγκαλιασμένο μ' ένα αόριστο “καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα” από το οποίο απουσιάζει η πολύ συγκεκριμένη “εκμεταλλευτική σχέση” (το αληθειοφόρο, δηλαδή, συμβάν του οποίου τόσο τα ενεργά όσο και τα ενεργούμενα υποκείμενα -ως φορείς των αληθειών- διαθέτουν ονοματεπώνυμο και διεύθυνση κατοικίας), συμπεριλαμβάνεται, δυστυχώς, και η κοινωνική-δημοκρατική αριστερά. (βλ: “Απαγκίστρωση Εισοδήματος από Χρόνο Απασχόλησης” στη θασιακή 18/5)

 

Η Ελληνική Αριστερά, έτσι όπως διαμορφώθηκε Ιστορικά, εφόσον συνεχίζει να μετατοπίζει το μαρξικό διακύβευμα του Κεφαλαιοκρατικού Τρόπου Παραγωγής από αυτή καθαυτή την παραγωγή υπεραξίας στον τρόπο διανομής της, και από την κατάργηση αυτού καθαυτού του εκμεταλλευτικού συστήματος της μισθωτής εργασίας αποκλειστικά στους όρους πώλησης της εργασιακής δύναμης, μοιάζει, πράγματι, να χορεύει σφιχταγκαλιασμένη με μια μπουκάλα, κενή περιεχομένου, έως το τέλος του λόγου της ύπαρξής της.

 

Θυμίζω ότι αφορμή της αφιερωμένης στο 21ο Συνέδριο του Περισσού τριλογίας ήταν η αναφορά του Κουτσούμπα στο πανανθρώπινο διακύβευμα της “Κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο” ως τον σημερινό νέο στόχο του κόμματός του.

 

Αντίθετα, ο Ιστορικός Αντώνης Λιάκος -που συμμετείχε στην Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ για το πρόγραμμα- το χρησιμοποιεί ως κάτι το γενικό και αόριστο: “...Το άνοιγμα των ανισοτήτων σε όλα τα πεδία... γίνεται παντού πρώτο θέμα συζήτησης.

 

Γιατί τότε συρρικνώνεται η επιρροή της Αριστεράς;” αναρωτιέται για ν' απαντήσει: “Διότι ο ιδεολογικός σκελετός, οι βασικές αρχές της Αριστεράς δημιουργήθηκαν σε μιαν άλλη εποχή” και συνεχίζει ως εξής: “...Δεν είναι ότι εξέλιπε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Είναι ότι εώς και τον προχωρημένο 20ο αιώνα ο σοσιαλισμός -όπως και να τον όριζε κανείς- εμφανιζόταν ως το επόμενο στάδιο του καπιταλισμού. Ως ιστορική αναγκαιότητα... Πάει αυτή η βεβαιότητα τώρα... Η Αριστερά δεν έχει χώρο στο φαντασιακό των ανθρώπων για το μέλλον. Γιατί όμως επιμένουμε;

 

...Δύο είναι τα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής: Πώς θα αντιμετωπιστεί η απειλητική κλιματική αλλαγή και επίσης πώς θα συμμετάσχουμε, αλλά και θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες από τη νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης...”

 

-Πόσο ξεβράκωτη, αλήθεια, φαντάζει η “αποστομωτική” δήθεν απάντηση: “Είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε”;!-

 

“...Αν το εργατικό κίνημα -συνεχίζει ο Α.Λ.- ανήκει στην κουλτούρα της βιομηχανικής εποχής... ποιο θα είναι το τέκνο της καινούριας εποχής της 4ης βιομηχανικής επανάστασης... (όταν)... η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί να αφήσει εκτός παραγωγικής διαδικασίας το 50% της εργατικής δύναμης...

 

Οι Λουδίτες των απαρχών της βιομηχανικής εποχής... δεν ήταν άνθρωποι καταστροφικοί που μισούσαν την πρόοδο. Ήταν τεχνίτες που έβλεπαν τη δουλειά τους να απαξιώνεται και τις συνθήκες της ζωής τους να χειροτερεύουν από την εισαγωγή των μηχανών και του εργοστασιακού συστήματος... Έδωσαν μάχη οπισθοφυλακών και πολλοί πλήρωσαν με το κεφάλι τους...”

 

Χωρίς να ξεκαθαρίζει εάν και κατά πόσο η σημερινή υπεράσπιση του 8ωρου ή του 35ωρου είναι μια μάχη οπισθοφυλακών ανάλογη με εκείνη των Λουδιτών, ελπίζει “ότι τα συμπεράσματα για την εποχή μας είναι προφανή...”.

 

Πριν από οτιδήποτε άλλο θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τα πραγματικά χαρακτηριστικά της “Κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο”.

 

Γράφει ο Μαρξ στο “ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ” τ.ΙΙΙ σ. 559:

 

“...Στο μέτρο που αρχίζει να σχηματίζεται το κεφάλαιο -όχι ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο, αλλά το κεφάλαιο γενικά- το προτσές (η διαδικασία) σχηματισμού του είναι το προτσές διάλυσης, το προϊόν της αποσύνθεσης του κοινωνικού τρόπου παραγωγής που προηγήθηκε από αυτό.

 

Πρόκειται δηλαδή για ένα ιστορικό προτσές και για ένα προτσές που ανήκει σε μια καθορισμένη ιστορική περίοδο. Αυτή είναι η ιστορική περίοδος της γένεσής του. Εδώ, στην πορεία αυτού του ιστορικού προτσές πρέπει η εργασία να αποχωριστ εί από τους όρους εργασίας στην προηγούμενη μορφή της, δηλαδή της ταύτισης μ' αυτούς.

 

Έτσι μόνο γίνεται ελεύθερη εργασία κι έτσι μετατρέπονται απέναντί της οι όροι της σε κεφάλαιο.

 

Το προτσές του γίγνεσθαι του κεφαλαίου σε κεφάλαιο ή της εξέλιξης πριν από το ίδιο το καπιταλιστικό προτσές παραγωγής και της πραγματοποίησης του σε αυτό το προτσές ανήκουν σε δύο ιστορικά διαφορετικές περιόδους.

 

Στη δεύτερη το κεφάλαιο προϋποτίθεται, η ύπαρξή του προϋποτίθεται σαν κάτι που δρα μόνο του.

 

Στην πρώτη είναι το αποτέλεσμα, το καταστάλαγμα του προτσές διάλυσης μιας άλλης κοινωνικής μορφής.

 

Είναι προϊόν μιας άλλης μορφής και όχι προϊόν της δικής του αναπαραγωγής όπως γίνεται αργότερα.

 

Η καπιταλιστική παραγωγή συντελείται με τη μισθωτή εργασία σαν υπάρχουσα, αλλά ταυτόχρονα σταθερά από αυτήν αναπαραγόμενη, βάση.

 

Γι' αυτό συνεργάζεται με το κεφάλαιο σαν τη μορφή των όρων εργασίας, σαν δεδομένη προϋπόθεσή της, μια προϋπόθεση που επίσης, όπως η μισθωτή εργασία, είναι η σταθερή δημιουργία της, το σταθερό προϊόν της...”

 

Η μαρξική σκέψη αποκαλύπτει κάθε μορφή ιστορικά κατασκευασμένης τελεολογίας αλλά και κάθε εξελικτικής νομοτέλειας.

 

Η “εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο” δεν είναι άλλο ένα “προπατορικό αμάρτημα” που θα καταργήσει κάποιος μεσσίας-κόμμα με διατάγματα, ούτε με επίθεση στα θερινά ανάκτορα.

 

Επικαιροποιώντας τον Αριστοτέλη που “...ονειρευόταν: “Αν κάθε εργαλείο μπορούσε να εκτελεί το έργο του κατ' επιταγήν, ή και από προαίσθηση... τότε δεν θα χρειαζόταν ούτε ο μάστορας τους βοηθούς, ούτε ο αφέντης τους δούλους” -ΠΟΛΙΤΙΚΑ Α 1253b32- (“ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ” τ.Ι σ. 423)...”, ο Μαρξ δίνει την προοπτική ως εξής:

 

“...Στο μέτρο που αναπτύσσεται η μεγάλη βιομηχανία η δημιουργία του πραγματικού πλούτου ολοένα και λιγότερο εξαρτάται από τον χρόνο εργασίας και από την ποσότητα καταβεβλημένης εργασίας, ολοένα περισσότερο από τη δύναμη των υλικών παραγόντων... η δύναμη αυτή εξαρτάται από τη γενική κατάσταση της επιστήμης και την πρόοδο της τεχνολογίας, δηλαδή, λόγω της εφαρμογής αυτής της επιστήμης στην παραγωγή...

 

...Έτσι καταρρέει η παραγωγή που βασίζεται στην ανταλλακτική αξία (εμπόρευμα) και η άμεση υλική παραγωγική διαδικασία αποβάλλει τη μορφή της ανέχειας και της αντιθετικότητας...” -Grundrisse σ.529-

 

O Jeremy Rifkin, καθηγητής του ΜΙΤ και σύμβουλος του Λευκού Οίκου επί θεμάτων σύγχρονης τεχνολογίας, σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑgazino στις 19/2/2006 υποστήριζε: “

 

...Όπως γράφω στο βιβλίο μου “ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ” (1996), οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται... θα έχουν ως αποτέλεσμα στον 21ο αιώνα να γραφτεί το τέλος της μαζικής μισθωτής εργασίας... Ο φθηνότερος εργάτης στον κόσμο δεν θα είναι τόσο φθηνός όσο η τεχνολογία που θα έρθει να τον αντικαταστήσει, κι αυτό πρόκειται να γίνει άμεσα, τώρα που μιλάμε, όχι σε 100 χρόνια από σήμερα.

 

Θα πρέπει να ξανασκεφτούμε τι κάνουμε ως άνθρωποι πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη. Θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας σπουδαίας αναγέννησης. Θα πρέπει όμως να πούμε τώρα ότι θα απελευθερώσουμε τους ανθρώπους από την κοπιαστική και μονότονη εργασία και θα αφήσουμε τις μηχανές να κοπιάζουν.

 

Θα πρέπει να βρούμε με ποιο τρόπο θα αναδιανείμουμε τον πλούτο και τι θα κάνει ο άνθρωπος εφόσον δεν θα χρειάζεται να δουλεύει...”.

 

Τα όσα ονειρεύτηκε ο Αριστοτέλης, επικαιροποίησε ο Μαρξ και επιβεβαίωσε ο Rifkin είναι οι νέοι όροι παραγωγής που, για την ώρα, δημιουργούν τη λεγόμενη “δομική ανεργία”, η ανεξέλεγκτη αύξηση της οποίας, αναγκάζει τον νεοφιλελευθερισμό, τον οικονομικό φασισμό της αγοράς να επεκταθεί, φανερά πλέον, στα κοινοβούλια μέσω επαγγελματιών βιοεξουσιαστών, για την εξεύρεση, τελικής λύσης.