γράφει ο
Τάσος Αποστολίδης
Ο ΦΠΑ μπήκε στη ζωή των Ελλήνων την πρωτοχρονιά του 1987 αφού για χρόνια η χώρα μας έκανε ό,τι μπορούσε για να καθυστερήσει την εφαρμογή της σχετικής οδηγίας της ΕΟΚ.
Από την πρώτη κιόλας νομοθέτηση του ΦΠΑ στην Ελλάδα, προβλέφθηκε καθεστώς μειωμένου ΦΠΑ για τα Δωδεκάνησα ενώ σταδιακά η ρύθμιση αυτή εφαρμόστηκε σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, πλην Κρήτης και Εύβοιας.
Στη Θάσο οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ εφαρμόστηκαν από το 1992.
Οι κυβερνήσεις Ανδρέα Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αντιμετώπισαν ολόκληρο το Αιγαίο ως ακριτική περιοχή, όχι όμως το Ιόνιο Πέλαγος. Οι λόγοι, νομίζω, είναι ευνόητοι.
Προφανώς και η νομοθέτηση δεν είχε ως στόχο να ισορροπήσει απλώς τον φυσικό αποκλεισμό και τα υπόλοιπα προβλήματα της νησιωτικότητας, αλλά αφορούσε σε ειδικούς λόγους και καταστάσεις.
Γι’ αυτό κι εντάχθηκαν ακόμη και τα “πλούσια” νησιά όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη, γι΄αυτό και μπήκαν νησιά που είναι πολύ κοντά στη στεριά, όπως πχ η Σκιάθος που απέχει ούτε τρία μίλια από τις ακτές της Μαγνησίας ή η Κέα (Τζια) που είναι ακριβώς απέναντι από το Σούνιο σε μια απόσταση όσο το Πρίνος-Καβάλα.
Τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο:
“γεννήθηκε” όταν βρέθηκε πετρέλαιο στη Θάσο
Όταν τα νησιά του Αιγαίου απέκτησαν την ειδική μεταχείριση ως προς τον ΦΠΑ, υπήρχαν ήδη σοβαρότατες διαφορές και μια διαρκής κρίση με την Τουρκία.
Η Τουρκία διαχρονικά ισχυρίζεται ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας. Δεν αποδέχεται διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες και όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και πιο προκλητική.
Πρώτη φορά που η Τουρκία “έδειξε τα δόντια της” ήταν το καλοκαίρι του 1973 όταν ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου στη Θάσο και ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος δήλωνε ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει σε εκμετάλλευση.
Η εξόρυξη πετρελαίου στη Θάσο γίνεται δύο φορές αφορμή για να έρθουμε κοντά σε πόλεμο.
Το 1976 η Τουρκία βγάζει το ωκεανογραφικό “Χόρα” στο Αιγαίο. Η κρίση εκτονώνεται με συνυπογραφή συμφωνητικού ανάμεσα στις δύο χώρες για διακοπή ερευνών.
Την περίοδο 1985-1986 η Ελλάδα ετοιμάζεται να εκμεταλλευτεί το τεράστιο κοίτασμα πετρελαίου του Μπάμπουρα, περίπου 10 ναυτικά μίλια από τις ακτές του Αη Γιάννη στη Θάσο με αποτέλεσμα η πρόκληση της Τουρκίας να επαναληφθεί ακόμη δριμύτερα το 1987, όταν έβγαλε στο Αιγαίο το “Σισμίκ”.
Τότε φτάσαμε στο “παρά ένα” ενός πολέμου. Ακολούθησαν περίοδοι ηρεμίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ή σοβαρές κρίσεις, μικρότερες ή μεγαλύτερες, όπως πχ των Ιμίων.
Όμως ένα πράγμα παρέμεινε σταθερό: η Ελλάδα περιορίστηκε στα κοιτάσματα του Πρίνου.
Η Θάσος αποτελεί την πέτρα του σκανδάλου για τις τουρκικές παραβιάσεις στο Αιγαίο σύμφωνα με τον Θεόδωρο Καρυώτη, τον καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ (Βαλτιμόρη, ΗΠΑ), ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ο «πατέρας της ελληνικής ΑΟΖ» καθώς θεωρείται ο πρώτος Ελληνας που ασχολήθηκε με το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Μέχρι την ανακάλυψη των πετρελαϊκών κοιτασμάτων και την έναρξη της εξόρυξης στη Θάσο, δεν υπήρχε η έννοια των τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο. Όλα άρχισαν από εκεί, όπως δήλωσε ο κ. Καρυώτης: «Βρήκαμε πετρέλαιο στη Θάσο και είπαμε ότι γινήκαμε πλούσιοι. Μέχρι εκείνη την ημέρα, δεν υπήρχε ούτε μία παραβίαση του εναερίου χώρου μας και των χωρικών μας υδάτων από την Τουρκία. Ξεκίνησε από τότε».
Η Θάσος αποτελεί το "κλειδί"
των τουρκικών αιτιάσεων
Την ίδια άποψη έχει υποστηρίξει νωρίτερα και ο “Mr. Dax”, κατά κόσμον Ντιρκ Μίλερ, δημοφιλής συγγραφέας και ανεξάρτητος οικονομικός αναλυτής στη Γερμανία.
Σύμφωνα με αυτόν, η Τουρκία άρχισε την έντονη διαμάχη με την Ελλάδα για τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο από τη στιγμή που έγινε γνωστή η ύπαρξη πετρελαϊκών κοιτασμάτων στη Θάσο.
Είναι προφανές ότι για να καταφέρει η Τουρκία να "πατήσει πόδι” στον Μπάμπουρα δεν διεκδικεί απλώς και μόνο αυτή την περιοχή αλλά διατυπώνει συνολικές απαιτήσεις για το Αιγαίο.
Η Θάσος παίζει διαχρονικά έναν ρόλο-κλειδί στην τουρκική προκλητικότητα και πιο συγκεκριμένα, το κοίτασμα του Μπάμπουρα είναι στην ουσία το ακριβές σημείο του casus belli.
Υπό αυτό το πρίσμα, ακούγεται ανόητος, αν όχι επικίνδυνος, κάποιος στην Ελλάδα που θεωρεί ότι η Θάσος δεν αποτελεί ακριτικό νησί, την ώρα μάλιστα που περιβάλλεται από διεθνή ύδατα (με όποιο τρόπο κι αν ερμηνεύει το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα).
Την ώρα που η Τουρκία δημοσιεύει τον έναν μετά τον άλλο χάρτη που εμφανίζει τη Θάσο στην επικράτεια της...
Η Θάσος είναι το μόνο νησί
που εξαιρέθηκε από τη νέα ρύθμιση
Από την εποχή που το Αιγαίο μπήκε στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ, επί δεκαετίες οι κυβερνήσεις 7 διαφορετικών πρωθυπουργών θεωρούσαν και τη Θάσο ακριτική περιοχή. Αυτό σταμάτησε μόνο εν μέσω μνημονίων, για όλο το Αιγαίο το 2016-2017, κατόπιν απαίτησης της “τρόικας” των δανειστών.
Το μέτρο των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ επανήλθε το 2021, από την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη, σε 5 νησιά, χωρίς πληθυσμιακά κριτήρια, επειδή εντός των ορίων τους λειτουργούν κέντρα και δομές φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων. Πρόκειται για τα νησιά Λέσβος (84.000 κάτοικοι), Χίος (50.000), Κως (37.000), Σάμος (33.000), Λέρος (8.000).
Η πρόσφατη εξαγγελία Μητσοτάκη από τη ΔΕΘ, επανεντάσσει από το 2026 στο καθεστώς μειωμένου ΦΠΑ όλα τα υπόλοιπα νησιά του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου, με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους, ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ.
Αυτό είναι ακριβές και αξίζει άλλη μία ανάγνωση: Η Θάσος είναι το μόνο νησί σε αυτό το πληθυσμιακό και γεωγραφικό εύρος, που έχει εξαιρεθεί από το μέτρο. Το μόνο!
Είναι ένα προφανές σφάλμα στην επικείμενη νομοθέτηση, μια εξόφθαλμη αδικία αλλά και μια εξαίρεση που στερείται οποιασδήποτε εξήγησης και τεκμηρίωσης.
Συλλογικοί φορείς, Περιφέρεια,
ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ: όλοι συμφωνούν
Οι πρώτοι που αντέδρασαν σφοδρά στην αδικία αυτή ήταν οι φορείς της αγοράς. Αρχικώς ο Πανθασιακός Σύλλογος Επαγγελματιών, που αποτελεί τον μεγαλύτερο συλλογικό φορέα στο νησί, και το Επιμελητήριο Καβάλας με ακόμη μεγαλύτερο μέγεθος, ο οποίος καλύπτει τις περιφερειακές ενότητες Θάσου και Καβάλας.
Με άλλα λόγια αντέδρασαν οι επιχειρήσεις, αυτές που πλήττονται λιγότερο από την εξαίρεση μιας και αυτές συμψηφίζουν τον ΦΠΑ που εισπράττουν με τον ΦΠΑ των δαπανών τους.
Περισσότερο πλήττονται οι απλοί πολίτες, τα φυσικά πρόσωπα, που είναι αναγκασμένοι να πληρώσουν ακριβότερα τα προϊόντα των καθημερινών αναγκών τους, όπως πχ το ψωμί, το γάλα, το κρέας, τα καύσιμα κλπ.
Έτσι, πολύ γρήγορα, θέση υπέρ της ένταξης της Θάσου στο ίδιο καθεστώς ΦΠΑ με όλα τα άλλα νησιά κάτω των 20.000 κατοίκων στο βορειοανατολικό Αιγαίο πήραν οι βουλευτές Καβάλας τής ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ κ.α.
Ίδια θέση κρατά και η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης μέσω των προσώπων που ασκούν διοίκηση.
“Συντασσόμαστε στον αγώνα της Θάσου για ένταξη στο καθεστώς μειωμένου ΦΠΑ” δηλώνει στο KavalaNews ο περιφερειάρχης Χριστόδουλος Τοψίδης.
Θέμα “συνοριακής περιοχής” αλλά και αθέμιτου ανταγωνισμού θέτει με ανακοίνωσή του ο αντιπεριφερειάρχης Καβάλας Θόδωρος Μαρκόπουλος.
Για σοβαρή αδικία που θα προκαλέσει αλυσιδωτά προβλήματα, όχι μόνο στον εγχώριο ανταγωνισμό αλλά και στον ανταγωνισμό με άλλες αγορές από τις οποίες εξαρτάται η Θάσος, κάνει λόγο σε δήλωσή του στο KavalaNews o αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης Αλέξανδρος Ιωσηφίδης.
Η άρνηση του “ενός”
και το μικροπολιτικό γινάτι
Μοναδική παραφωνία στο απόλυτα ενιαίο και διακομματικό μέτωπο, που αυτομάτως προέκυψε για τη διεκδίκηση, υπήρξε η αψυχολόγητη δήλωση του δημάρχου Θάσου Λευτέρη Κυριακίδη, ο οποίος όχι απλά δεν συντάχθηκε στον αγώνα για διόρθωση της αδικίας, αλλά αρνήθηκε ότι η Θάσος αποτελεί ακριτικό νησί (!) ενώ επιχειρηματολόγησε ονομαστικά υπέρ άλλων νησιών (!!!).
Η κίνηση αυτή του δημάρχου Θάσου έτυχε ευρύτατης αποδοκιμασίας στα κοινωνικά δίκτυα, με πολίτες να του ασκούν σφοδρή κριτική για τη στάση του στο θέμα του μειωμένου ΦΠΑ. Με την ευκαιρία… πολίτες “του τα έψαλαν” για τα καλά, με αφορμή τα σοβαρά προβλήματα καθαριότητας και υποδομών που αντιμετωπίζει το νησί στα χρόνια της διοίκησής του.
Ακόμη και άνθρωποι από το περιβάλλον του ίδιου, θεωρούν ότι προέβη σε λανθασμένους χειρισμούς.
Το βασικό είναι πέρασαν 10 ολόκληρες ημέρες “αφωνίας” του δημάρχου για το θέμα, από τη στιγμή της εξαγγελίας Μητσοτάκη στη ΔΕΘ, όταν κι έγινε αντιληπτό ότι η Θάσος είναι το μοναδικό νησί με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους στο βόρειο και ανατολικό Αιγαίο που εξαιρέθηκε από το μέτρο.
Μέσα στο διάστημα της “αφωνίας”, οι πάντες είχαν πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ της ένταξης της Θάσου, τεκμηριώνοντας την ύπαρξη αδικίας. Κι ενώ ο δήμαρχος έμοιαζε να είναι απλώς αμήχανος με τις δηλώσεις και τις ερωτήσεις στη βουλή των “γαλάζιων” βουλευτών, αυτό που δεν άντεξε, φαίνεται ότι ήταν το γεγονός ότι μέσα από τον αγώνα αυτό αναδείχθηκε ένα πρόσωπο που ο ίδιος βλέπει ως αντίπαλο.
Πρόκειται για την πρόεδρο του Πανθασιακού Συλλόγου Επαγγελματιών, Θώμη Λουλούδη, η οποία ηγείται του μεγαλύτερου συλλογικού φορέα του νησιού. Αν και η ίδια δεν έχει δώσει αφορμές και ούτε έχει κάνει σχετικές δηλώσεις, φήμες την θέλουν να είναι υποψήφια δήμαρχος στις επόμενες δημοτικές εκλογές.
Πάντως οι ίδιες φήμες υπήρχαν και στις εκλογές του 2023 και δεν επιβεβαιώθηκαν.
Οι συνεντεύξεις της όμως σε μέσα ενημέρωσης πανελλαδικής εμβέλειας, εκνεύρισαν τον δήμαρχο που αποφάσισε να αλλάξει αφήγημα αλλά… εις βάρος του νησιού του.
Διπλή γκάφα:
δεν στηρίζει τα κυβερνητικά μέτρα
Για να στηρίξει το δικό του αφήγημα, ο κ. Κυριακίδης ισχυρίζεται με μια απόλυτη άποψη ότι το μέτρο του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά δεν θα αποδώσει, κριτικάροντας έτσι -μάλλον άθελά του- την κυβέρνηση ενός κόμματος, με του οποίου την στήριξη εκλέχθηκε.
Ο δήμαρχος Θάσου ξέχασε τους πολίτες που πλήττονται από τους υψηλούς συντελεστές ΦΠΑ στο νησί του, όπου τα πάντα κοστίζουν από 10 έως 50% ακριβότερα από ό,τι στη στεριά κι ενώ τα ενοίκια είναι σχεδόν διπλάσια από τις ηπειρωτικές περιοχές.
Δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, αγρότες και συνταξιούχοι, επωμίζονται το αυξημένο κόστος της νησιωτικότητας.
Το ίδιο και οι εποχιακοί εργαζόμενοι στον τουρισμό που έχουν τη Θάσο ως τελευταία επιλογή εργασίας, με αποτέλεσμα οι περισσότερες επιχειρήσεις να μην βρίσκουν προσωπικό.
Το νησί είναι ακριβότερο και για τους Έλληνες αλλά και για τους ξένους επισκέπτες.
Η Θάσος είναι το βορειότερο νησί της χώρας και, είτε το βλέπει, είτε δεν το βλέπει ο σημερινός δήμαρχός της, βρίσκεται στα άκρα του Αιγαίου, περιτριγυρισμένο από διεθνή ύδατα, με διαχρονική αξίωση των Τούρκων για τα πετρέλαιά της και με καθημερινές προκλήσεις ακόμη και στον τομέα της αλιείας.
Ομοίως, η Καβάλα και το σύνολο της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ως μια στενή λωρίδα γης, αποτελούν επίσης ακριτική περιοχή. Όποιος δεν το βλέπει αυτό, ενώ ασκεί ως αιρετός διοικητικά καθήκοντα, ίσως πρέπει να αναρωτηθεί αν έπραξε σωστά που ασχολήθηκε με τα κοινά.
Ο πολλαπλός ανταγωνισμός
και οι πηγές προέλευσης των τουριστών
Η μείωση του ΦΠΑ σε όλο το βόρειο και ανατολικό Αιγαίο θα προκαλέσει μια αγορά δύο ταχυτήτων.
Το πρόβλημα δεν είναι όμως μόνο ο ανταγωνισμός με τα άλλα ελληνικά νησιά, αλλά ο ανταγωνισμός με τις βασικές χώρες προέλευσης των επισκεπτών της Θάσου, ο οποίες κάνουν τα πάντα για να στρέψουν τους πολίτες στον εσωτερικό τουρισμό και να ενισχύσουν τις οικονομίες τους.
Βουλγαρία, Ρουμανία και Τουρκία πορεύονται όλα αυτά τα χρόνια με βασικό συντελεστή ΦΠΑ 19 έως 20% και μειωμένο συντελεστή από 9 έως 10% (σε αυτόν υπάγονται και οι τουριστικές υπηρεσίες σε κάθε μία από αυτές τις χώρες).
Και οι τρεις είναι ήδη ανταγωνιστικοί προορισμοί και προσπαθούν να συγκρατήσουν εντός τους πολίτες τους.
Η Θάσος “πλήρωσε” φέτος βαρύ τίμημα με τις -αναγκαστικά υψηλές- τιμές στην εστίαση, όταν είδε να μένουν άδεια τραπεζοκαθίσματα και ξαπλώστρες σχεδόν όλο το καλοκαίρι. Το 2026 αναμένεται δριμύτερο λόγω της δυσφήμισης που έχει γίνει ήδη από στόμα σε στόμα μετά την πολύ τσουχτερή εμπειρία που είχαν οι τουρίστες.
Δεν βγάλαμε πετρέλαιο από τον Μπάμπουρα…
αλλά κάθε μέρα ψαρεύουν εκεί οι Τούρκοι αλιείς
Ναι, είναι αλήθεια. Το μέτρο του μειωμένου νησιωτικού ΦΠΑ δεν θα λύσει σε καμία περίπτωση όλα τα προβλήματα του αυξημένου κόστους ζωής και τις φουσκωμένες τιμές όλων των προϊόντων, είναι όμως το ελάχιστο που μπορεί να γίνει για να υπάρξει μια διόρθωση και για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Έως τότε, όσοι ειρωνεύονται τον αγώνα που κάνουν σύσσωμοι οι φορείς για μείωση του ΦΠΑ, να μην ξεχνάνε ότι στο Μπάμπουρα όχι απλώς δεν βγαίνει ούτε και σήμερα πετρέλαιο αλλά είναι ακριβώς το σημείο που ψαρεύουν καθημερινά τα τουρκικά αλιευτικά, αυτά που είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού από τις ανατολικές ακτές της Θάσου.
Αφού λοιπόν θυμηθούν τον Μπάμπουρα, ας συνεχίσουν να φαντάζονται ότι είναι ζάμπλουτοι και ασφαλείς σε ένα νησί του Αργοσαρωνικού, κάπου δίπλα στην Αθήνα...
Ας μην σπεύσουν σε κριτική
όσοι δεν διαβιώνουν μόνιμα σε ένα νησί
Όλες οι απόψεις μπορεί να είναι σεβαστές και κατανοητές. Για παράδειγμα υπάρχουν επιχειρηματίες που λένε ότι δεν τους νοιάζει ο ΦΠΑ γιατί η δουλειά τους πηγαίνει πολύ καλά, γιατί είναι άνετοι οικονομικά κλπ.
Όσοι έζησαν την ακρίβεια της Θάσου μόνο ως επισκέπτες, ας μη σπεύσουν για αρνητικά σχόλια σε βάρος ντόπιων η κατοίκων. Πρώτα να ξεχειμωνιάσουν εκεί ως μόνιμοι κάτοικοι, έστω μια φορά, πριν ξεστομίσουν άποψη. Το κόστος της νησιωτικότητας το γνωρίζουν μόνο όσοι μένουν μόνιμα στα νησιά.
Ναι, είναι λιγότερο άνετη και με ελάχιστες έως καθόλου ευκαιρίες η μόνιμη διαβίωση στο Κάτω Νευροκόπι ή την Κοτύλη ή το Ορμένιο. Ναι, είναι καλύτερα στη Θάσο. Δεν παύει όμως να είναι νησί. Και για να καταλάβεις τι σημαίνει αυτό, πρέπει να στερηθείς όσα στερείται κάποιος στην ηπειρωτική πλευρά, όχι για μερικές μέρες ή εβδομάδες, αλλά για όλη σου τη ζωή.
Τα αγαθά που μπαίνουν σε ένα νησί, παίρνουν “καπέλο” στην τιμή τους, είτε ταξιδέψουν μισή ώρα, είτε πέντε ώρες. Δυστυχώς αυτό αποτελεί πραγματικότητα. Νησί είσαι είτε απέχεις λίγο από τη στεριά, είτε περισσότερο.
Οι πολίτες που πληρώνουν τα πάντα πανάκριβα, δεν φταίνε που οι εταιρίες εισπράττουν ναύλους-φωτιά για μια γελοία απόσταση όπως το δρομολόγιο Κεραμωτή - Λιμένας.
Ειδικά στην περίπτωση της Θάσου που η γειτνίαση και τα συχνά δρομολόγια αποτελούν μια πραγματικότητα που δεν αλλάζει, δεν έχουν αναπτυχθεί στο νησί και οι απαραίτητοι μηχανισμοί είτε παραγωγής, είτε αποθήκευσης, που να μπορούν να εξισορροπούν τα κόστη των προϊόντων.
Εισάγονται τα πάντα με φέρι σε καθημερινή βάση. Αυτή είναι η σκληρή οικονομική πραγματικότητα. Όπως επίσης ότι και οι πρώτες ωφελημένες αγορές είναι αυτές της Καβάλας και της Ξάνθης. Όλα τα άλλα είναι απλώς εύκολα λόγια.
