γράφει ο
Στέργιος Κεχαγιάς*
Σύμφωνα με τον δάσκαλο Αστέριο Γούσιο, στο βιβλίο του: «Η κατά Παγγαίον χώρα» (Λειψία, 1894), πληροφορούμαστε τα εξής:
«Το Παλαιοχώριο καταστραφέν το πάλαι εκ επιδρομών και κατοικηθέν μετά ταύτα πάλιν. Έχουσι δε οι Έλληνες μιαν εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και εν παρεκκλήσιον εις τιμήν του Προφήτη Ηλία και γραμματοδιδασκαλείον. Τρεις πύργοι δε κείμενοι ανατολικώς του χωριού δεικνύουν την αρχαιότητα αλλά και την άλλοτε ακμή του χωριού τούτου. Στο γραμματοδιδασκαλείο δε του Παλαιοχωρίου αλληλοδιδακτικής μορφής κατά το τέλος του 19ου αιώνα φοιτούσαν 35 μαθητές».
Πρόκειται για ένα φιλοπρόοδο χωριό με φιλομαθείς κατοίκους. Ένα χωριό που αν και κατοικούσαν Έλληνες και Τούρκοι μαζί δεν είχε ποτέ τουρκικό προσωνύμιο. Συναντάμε, δε, πληθώρα αρχαϊκών ονομάτων όπως:
Α- ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ - ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ - ΑΘΗΝΑ – - ΑΛΚΗΣΤΗ - ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ – - ΑΛΚΜΗΝΗ - ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ -ΑΝΤΙΓΟΝΗ - ΑΡΕΤΗ -ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ – ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ-ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ- ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΑΡΤΕΜΙΣ - ΑΣΠΑΣΙΑ - ΑΦΡΟΔΙΤΗ - ΑΧΙΛΛΕΥΣ ...
Β- ΒΥΡΩΝ-- Γ- ΓΑΛΑΤΕΙΑ – ΓΕΝΕΛΑΟΣ Δ-ΔΑΝΑΗ - ΔΑΦΝΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ - ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ -ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ε- ΕΙΡΗΝΗ -ΕΛΛΗ - ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ - - ΕΡΙΦΥΛΗ ΕΡΜΙΟΝΗ – ΕΥΑΝΘΙΑ - ΕΥΔΟΞΙΑ - ΕΥΡΥΔΙΚΗ – ΕΥΡΥΣΘΕΝΗΣ- ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - ΕΥΡΩΠΗ - ΕΥΤΕΡΠΗ - ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ
Ζ- ΖΗΝΟΒΙΑ H-ΗΛΕΚΤΡΑ -ΗΡΑΚΛΗΣ – Θ-ΘΑΛΕΙΑ - ΘΕΑΓΕΝΗΣ - ΘΕΑΝΩ - ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ - ΘΕΟΔΩΡΟΣ - ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ -Ι - ΙΕΡΟΚΛΗΣ - ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ - ΙΣΜΗΝΗ - ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ
Κ- ΚΑΛΛΙΟΠΗ - ΚΙΜΩΝ - ΚΛΕΙΩ - ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ - ΚΛΥΜΕΝΗ - ΚΥΒΕΛΗ – ΚΡΥΣΤΑΛΙΑ Λ-ΛΑΕΡΤΗΣ -- ΛΑΜΠΡΟΣ - ΛΕΑΝΔΡΟΣ - - ΛΕΩΝΙΔΑΣ - Μ-ΜΑΝΤΩ - ΜΕΛΠΟΜΕΝΗ - ΜΕΝΕΛΑΟΣ - ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ - ΜΥΡΣΙΝΗ Ν ΝΑΥΣΙΚΑ
Ξ- ΞΑΝΘΙΠΗ - ΞΕΝΟΦΩΝ - ΟΟΔΥΣΣΕΥΣ - ΟΜΗΡΟΣ - ΟΡΕΣΤΗΣ - ΟΥΡΑΝΙΑ Π- ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΠΕΛΟΠΙΔΑΣ - ΠΕΡΙΚΛΗΣ - ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ – ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ-ΠΟΥΛΧΕΡΙΑ
Ρ- ΡΟΔΙΑ - ΡΩΞΑΝΗ .Σ- ΣΟΛΩΝ - ΣΩΚΡΑΤΗΣ – Τ- ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ -ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΦΦΑΙΔΡΑ -ΦΙΛΑΡΕΤΗ -ΦΙΛΙΠΠΟΣ -Χ- ΧΑΡΙΛΑΟΣ - ΧΑΡΙΣΙΟΣ - ΧΡΥΣΑΝΘΗ –
Η επιλογή αρχαίων ονομάτων ήταν μια πράξη που αντικατόπτριζε την επιθυμία για διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς (μορφή ενός δηλωτικού εθνικής ταυτότητας) ενώ παράλληλα εξέφραζε την περηφάνια και τις ελπίδες για το μέλλον του έθνους και ενίσχυε σημαντικά την εθνική τους συνείδηση, παράλληλα με την τόνωση του θρησκευτικού τους φρονήματος, που επιτυγχάνονταν με την εκπλήρωση των θρησκευτικών τους καθηκόντων υπό την καθοδήγηση εξαιρετικών ιερέων αλλά και δασκάλων (Ξενοφών Μαλαμίδης, Δημοσθένης Τιμοθέου -οποίος βρήκε τραγικό θάνατο το 1916-, Τσολακίδης Παναγιώτης).
Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα γινόταν επιτυχής σύζευξη Ελληνισμού και Χριστιανισμού με την προσθήκη από τον ανάδοχο και δευτέρου ονόματος Χριστιανικού, πλην του κυρίου αρχαίου Ελληνικού, π.χ. Μιλτιάδης και Γεώργιος ή Κλειώ και Ελευθερία κ.λ.π.
Από το 1928 και μετά, αμέσως δηλαδή μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στο Παλαιοχώρι, δημιουργείται μια δυναμική ανάπτυξης του πληθυσμού (από 1225 το 1920 σε 1983 το 1928) και αυτό φαίνεται άλλωστε και από την κατασκευή του σημερινού κτηρίου του σχολείου το 1936, λόγω του υπερβολικά μεγάλου μαθητικού πληθυσμού καθώς το παλαιότερο, φτιαγμένο από τα μέσα του 18ου αιώνα, δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει τις μεγάλες ανάγκες που είχαν δημιουργηθεί. Έτσι με ενέργειες του τότε κοινοτάρχη Παντελίδη Ανέστη ξεκίνησαν οι εργασίες που βασιζόταν στην ευαισθησία και την εργατικότητα των κατοίκων του χωριού, η προθυμία δε όλων ήταν συγκινητική.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Φασουλής Χριστόδουλος ο οποίος ώρες ατελείωτες επί τρία και πλέον χρόνια κουβαλούσε με το κάρο του αλλά και την πλάτη του μάρμαρα από τα γειτονικά νταμάρια για να χτιστεί το καινούργιο σχολείο που προκαλεί με την αρχιτεκτονική και την ομορφιά του.
Στη διάρκεια δε της βουλγαρικής κατοχής χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές ως στρατώνας αλλά και ως αποθήκη των δεσμευμένων από τους κατακτητές προϊόντων οι οποίοι φεύγοντας το 1945 έκαψαν όλο το αρχείο στερώντας μας πλούσιες ιστορικές πληροφορίες.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση το 1945 παρατηρούμε υπερβολικά μεγάλο αριθμό μαθητών που δικαιολογείται από την ταυτόχρονη φοίτηση μαθητών ηλικίας από 6 μέχρι και 16 ετών, όσοι δηλαδή διέκοψαν κατά τη διάρκεια της κατοχής. Ενδεικτικό είναι πρακτικό της σχολικής εφορείας (Θεόδωρος Μπεκιάρης-Χαραλαμπίδης Κων/νος και ο Δάσκαλος/Δντης του Σχολείου Τσολακίδης Παναγιώτης) τον Δεκέμβριο του 1945 που ζητά από τη Δ/νση Δημοτικής Εκπ/σης την παραχώρηση ενός ακόμη δασκάλου γιατί η Πρώτη τάξη έχει 230 μαθητές και ο υπάρχον δημοδιδάσκαλος (Βαλσαμάκης Δημήτριος) αδυνατεί να εκτελέσει το έργο του (απόσπασμα από βιβλίο πράξεων σχολικής εφορείας 1945-48).
Ο συνολικός αριθμός μαθητών κυμαίνεται από 629 έως 566 κατά τα έτη 1945-46-47 και από το 1950 σταθεροποιείται στους 450.
Η άνοδος του πληθυσμού σημαίνει και ταυτόχρονη άνοδο του μαθητικού πληθυσμού το 1951 (.2602 κάτοικοι) οπότε και καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός κατοίκων του χωριού, ενώ οι ανάγκες του μαθητικού πληθυσμού οδηγούν στην ίδρυση και δευτέρου δημοτικού σχολείου στη Δρυάδα, η οποία από το 1923 κατοικούνταν από πρόσφυγες.
Ο τότε λοιπόν επιθεωρητής της Β΄Εκπ/κης Περιφέρειας Καβάλας «πράττει τας σχετικάς ενέργειας για την ίδρυση και λειτουργία του Δημοτικού σχολείου Δρυάδας». Έτσι το 1946-47 λειτουργεί σε «ιδιωτικώ επί ενοικίω οίκημα», που καταβάλλεται από την κοινότητα.
Την επόμενη χρονιά σταματά η λειτουργία του, λόγω ακαταλληλότητας του οικήματος, και έτσι οι μαθητές αναγκάστηκαν για δύο συνεχόμενα χρόνια να φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου.
Το 1952-53 ο επιθεωρητής Α. Αυγερινόπουλος πείθει τους κοινοτικούς συμβούλους και τους κατοίκους της Δρυάδας για τη συνδρομή τους ώστε να κατασκευασθεί νέο διδακτήριο και παραχωρεί 40.000 δραχμές. Άλλες 60.000 δραχμές παραχώρησε η κοινότητα Παλαιοχωρίου, ενώ ανέλαβε τη συγκέντρωση άμμου, ασβέστη και λίθων δια της προσωπικής εργασίας των κατοίκων. Διετέθησαν περίπου 800 μεροκάματα προσωπικής εργασίας. Το καινούργιο διδακτήριο λειτούργησε τη 18η Φεβρουαρίου του 1954.
Στη δεκαετία 1951-61 παρατηρείται μείωση του πληθυσμού (2.285 κάτοικοι από 2.602), τόσο των κατοίκων όσο και των μαθητών, και είναι η εποχή που εκδηλώνεται μαζικά το κύμα εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Παρ' όλα αυτά η παραδοσιακή καλλιέργεια του καπνού δίνει πνοή τόσο σ’ αυτή όσο και τις επόμενες δεκαετίες σε όσους παρέμειναν στην ύπαιθρο.
Άλλωστε το 1954 οι εξαγωγές του ελληνικού κράτους ανέρχονται σε 151 εκατ. δολάρια εκ των οποίων το 50% προέρχεται από τις εξαγωγές καπνού. Κύρια δε ποικιλία καπνού είναι ο Μπασμάς, αρωματικός καπνός με φύλλα κοντά, με λεπτές νευρώσεις και αρκετά ελαστικά. Περίπου 200.000 οικογένειες ασχολούνταν με την παραγωγή καπνού και το 80% εξαγόταν σε άλλες χώρες. Ενίοτε χρησιμοποιείται και για προσωπική χρήση με την κοπή των καπνόφυλλων με το περίφημο Χαβάνι και τη χρήση του τσιγαρόχαρτου που ήταν απαγορευμένα από το 1926.
Μάλιστα, σύμφωνα με το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, καλλιεργούνται στο Παλαιοχώρι πειραματικοί αγροί.
Η μείωση του πληθυσμού συνεχίζεται και για τα επόμενα χρόνια και φτάνουμε στο έτος 1988 οπότε έχουμε την κατάργηση του 2/θ Δ.Σ Δρυάδας και την ενσωμάτωση των μαθητών στο 6/θ Δ.Σ Παλαιοχωρίου με τον συνολικό πλέον αριθμό μαθητών τους 101.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι από τους γεννηθέντες του έτους 1964 και αποφοίτους του δημοτικού σχολείου το 1976 από τους 37 μόνο 13 κατοικούν μόνιμα στο Παλαιοχώρι. Οι υπόλοιποι για επαγγελματικούς ή κοινωνικούς λόγους ζουν μακριά από την ευρύτερη περιφέρεια του χωριού.
Ανησυχητικό δείγμα ότι ο τοπικός πληθυσμός γερνάει καθώς οι περισσότεροι πλέον κάτοικοι του χωριού ανήκουν στην τρίτη ηλικία, καθώς από την τελευταία απογραφή του 2021 (1.114 κάτοικοι) διαπιστώνεται μείωση 300 περίπου κατοίκων, σε ποσοστό της τάξεως 21% περίπου.
Τι πρόκειται λοιπόν να συμβεί στο προσεχές μέλλον σ΄ αυτό το περήφανο για την ιστορία του και προικισμένο από τη φύση χωριό;
Χωριό ηλικιωμένων και προβληματισμένων για το μέλλον, αλλά ταυτόχρονα δισταχτικών ή αδιάφορων για δημιουργία οικογένειας νέων; Όπου η ανεργία, η αβεβαιότητα για το μέλλον, η απαισιοδοξία είναι μερικοί από τους παράγοντες που δημιουργούν την παραπάνω κατάσταση.
*Ο Στέργιος Κεχαγιάς είναι ειδικός σύμβουλος του δημάρχου Παγγαίου, αρμόδιος για θέματα Πολιτικής Προστασίας
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Voria.gr
