γράφει ο
Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης*
Ο Αστικός Κώδικας ορίζει ότι: "Ανιόντες και κατιόντες έχουν αμοιβαία υποχρέωση διατροφής κατά τους όρους των άρθρων 1486 έως 1502. (άρθρο 1485 Α.Κ.). Κατά το άρθρο 1486 Αστικού Κώδικα (Α.Κ.): " Δικαίωμα διατροφής έχει μόνον όποιος δεν μπορεί να διατρέφει τον εαυτό του από την περιουσία του ή από εργασία κατάλληλη για την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του και τις λοιπές βιοτικές του συνθήκες ενόψει και των τυχόν αναγκών της εκπαίδευσής του. Το ανήλικο τέκνο, και αν ακόμη έχει περιουσία, έχει δικαίωμα διατροφής από τους γονείς του, εφόσον τα εισοδήματα της περιουσίας του ή το προϊόν της εργασίας του δεν αρκούν για τη διατροφή του."
Περαιτέρω σύμφωνα με το άρθρο 1489 εδ. β' του Α.Κ. :" Οι γονείς έχουν υποχρέωση να διατρέφουν το τέκνο τους από κοινού, ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του." Σύνηθες είναι η άσκηση αγωγής διατροφής του ενηλίκου τέκνου για διατροφή λόγω σπουδών σε περίπτωση που ένας από τους δύο γονείς (σε διάσταση ή διαζευγμένοι) αδιαφορεί και δεν συνεισφέρει στη διατροφή του (άρθρο 1486 παρ. 1 Α.Κ.).
Σύμφωνα με τη δημόσιας τάξης διάταξη του άρθρου 1507 Α.Κ., γονείς και τέκνα οφείλουν αμοιβαία μεταξύ τους βοήθεια, στοργή και σεβασμό. Εκδήλωση των ανωτέρω στοιχείων αποτελεί η επιθυμία του ενός να επικοινωνεί με τον άλλο, να προσφέρει στήριξη και συμπαράσταση σε καλές ή κακές στιγμές της ζωής του άλλου και να επιδεικνύει σεβασμό στην προσωπικότητα του, στα ίδια δε πλαίσια ο ένας δικαιούται και ο άλλος υποχρεούται να διατρέφει τον άλλον, όταν υπάρχει λόγος προς τούτο.
Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που το τέκνο ζητά τη διατροφή ενεργεί δε σε αντίθεση με τις υπό τη διάταξη του άρθρου 1507 Α.Κ. προβλεπόμενες υποχρεώσεις του, είναι δυνατόν να προβληθεί κατά της αγωγής διατροφής του η ένσταση καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος (άρθρο 281 Α.Κ.). Η προβολή της ένστασης αυτής δεν προϋποθέτει απαραιτήτως ότι από την άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος δημιουργείται κατάσταση συνεπαγόμενη αφόρητες συνέπειες για τον οφειλέτη (Ολ. ΑΠ. 569/ 1986 Ελλ. Δνη 32. 796).
Για τη θεμελίωσή της εν λόγω ένστασης απαιτείται η προβολή και απόδειξη ιδιαίτερων περιστατικών, τα οποία στην εκάστοτε περίπτωση να καταδεικνύουν προφανή υπέρβαση των ορίων της καλής πίστης ή των χρηστών ηθών ή του κοινωνικού ή οικονομικού σκοπού του δικαιώματος διατροφής, κατά την άσκηση του από τον ενάγοντα σε βάρος του εναγόμενου, λ.χ. περιστατικά, από τα οποία συνάγεται σαφής και κατηγορηματική δήλωση του αιτούμενου τη διατροφή τέκνου να μην υπάρχει πλέον μεταξύ του γεννήτορα και αυτού οποιοσδήποτε συναισθηματικός δεσμός ή σαφής προσβολή του προσώπου του εναγόμενου πατέρα ή άλλα περιστατικά, από τα οποία να προκύπτουν ενέργειες του τέκνου, που να δείχνουν περιφρόνηση προς τον εναγόμενο πατέρα του και έλλειψη αγάπης και σεβασμού προς αυτόν.
Τέτοιο περιστατικό, που δικαιολογεί την κρίση περί καταχρηστικής άσκησης της διατροφικής αξίωσης, είναι π.χ. η εθελούσια αλλαγή επωνύμου του δικαιούχου, διότι με τον τρόπο αυτό προκύπτει σαφής και κατηγορηματική δήλωση του τελευταίου να μην υπάρχει πλέον μεταξύ του γεννήτορα και αυτού οποιοσδήποτε συναισθηματικός δεσμός, εκτός του ότι η ενέργεια αυτή του τέκνου δείχνει περιφρόνηση προς τον εναγόμενο πατέρα του και έλλειψη αγάπης και σεβασμού προς αυτόν.
Κρίθηκε νομολογιακά ότι δεν υπάρχει καταχρηστική άσκηση δικαιώματος σε περίπτωση που: το δικαιούχο διατροφής τέκνο δεν έχει επισκεφθεί το γονιό του στο σπίτι του παρά μόνο δύο
φορές, δεν δέχεται να πάει διακοπές μαζί του, δεν ανταποκρίνεται στις παρακλήσεις του να συναντιέται τακτικότερα, δεν επιθυμεί να έχει σχέσεις με τους συγγενείς του, ότι στην κηδεία του αδελφού του και θείου του ήρθε κάνοντας «αγγαρεία», ότι δεν ενημερώνει τον υπόχρεο διατροφής γονιό του για σημαντικά θέματα της ζωής του.
Επίσης δεν συνιστούν καταχρηστική άσκηση της διατροφικής αξίωσης η άρνηση επικοινωνίας του ενήλικου τέκνου, το οποίο από την περίοδο της ανηλικότητάς του συγκατοικεί με την ασκούσα την επιμέλεια του προσώπου του μητέρας του, με τον εναγόμενο πατέρα του ή η προσφώνηση του τελευταίου με το κύριο όνομα του αντί του «πατέρα», ο οποίος καθυστερεί την καταβολή της επιδικασθείσας διατροφής, διότι στις περιπτώσεις αυτές υποδηλώνεται μεν χαλάρωση του συναισθηματικού δεσμού που επιβάλλεται να υφίσταται μεταξύ γονέων και τέκνων, δεν προσβάλλεται όμως με ακραία περιστατικά αχαριστίας ή προσβολής του προσώπου του υπόχρεου, τα οποία να μπορούν να θεμελιώσουν την ένσταση της καταχρηστικής άσκησης της διατροφικής αξίωσης.
Το ίδιο και όταν το τέκνο αρνείται αδικαιολόγητα να έχει οποιαδήποτε συνάντηση ή έστω να επικοινωνήσει μαζί με το γονιό του τηλεφωνικώς στις γιορτές. Το συζυγικό παράπτωμα του υπόχρεου γονιού, παρεκτός του ότι δεν αφορά τη σχέση γονέα - τέκνου, δεν δικαιολογεί την απαξίωση και περιφρόνηση του αιτούντος διατροφής τέκνου προς το πρόσωπο του εναγόμενου - γονιού του.
Κατά το άρθρο 281 Α.Κ. η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος. Για να θεωρηθεί η άσκηση του εν λόγω δικαιώματος διατροφής ως καταχρηστική, θα πρέπει η προφανής υπέρβαση των θεσπιζόμενων με αυτήν αντικειμενικών κριτηρίων να προκύπτει από την προηγηθείσα συμπεριφορά του δικαιούχου ή από την πραγματική κατάσταση που δημιουργηθεί ή τις περιστάσεις που μεσολάβησαν ή από άλλα περιστατικά, τα οποία, χωρίς κατά νόμο να εμποδίζουν τη γέννηση ή να επάγονται την απόσβεση του δικαιώματος, καθιστούν μη ανεκτή τη μεταγενέστερη άσκηση του, κατά τις περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου.
Εν κατακλείδι το τέκνο ασκεί καταχρηστικά το δικαίωμα διατροφής που έχει έναντι του εναγομένου - γονιού του, καθ` υπέρβαση των ορίων της καλής πίστης, των χρηστών ηθών, του κοινωνικού και οικονομικού σκοπού του δικαιώματος αυτής και συνεπώς δεν δικαιούται διατροφής αν το δικαστήριο δεχθεί ότι υφίσταται κάποιο ιδιαίτερα κλονιστικό γεγονός εκ μέρους του τέκνου που να καταδεικνύει πλήρη αδιαφορία, περιφρόνηση και παντελή έλλειψη αγάπης και έλλειψη στοιχειώδους σεβασμού προς το γονιό του με ακραία όμως περιστατικά αχαριστίας ή προσβολής του προσώπου του υπόχρεου διατροφής - γονιού του.
(Από σχετική πηγή νομολογίας - αποφάσεις δικαστηρίων: 7193/2012 ΜΠΡ ΑΘ, 44/2013 ΕΦ ΛΑΜ, 28355/2012 ΜΠΡ ΘΕΣΣΑΛ, 1330/2011 ΑΠ,2564/2011 ΕΦ ΑΘ,340/2010 ΕΦ ΙΩΑΝ, 46/2010 ΜΠΡ ΑΡΤΑΣ, 97/2009 ΜΠΡ ΣΑΜΟΥ, 39179/2009 ΜΠΡ ΘΕΣΣΑΛ, 3758/2008 ΜΠΡ ΠΕΙΡ, 14225/2008 ΜΠΡ ΘΕΣΣΑΛ, 782/2003 ΑΠ).
*Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης
Δικηγόρος Καβάλας
Διαζύγια - Ποινικά - Αστικά
https://kavala-lawyer.blogspot.gr
