Το αρχαιότερο με ελληνική γραφή χειρόγραφο ηλικίας 10 αιώνων βρίσκει ξανά τη θέση του στην Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης στο Παγγαίο – Είναι ανεκτίμητης αξίας και είχε κλαπεί από Βούλγαρους κομιτατζήδες πριν από 103 χρόνια – Ο επαναπατρισμός και ο ρόλος που έπαιξε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος
Μια περιπέτεια σχεδόν 10 αιώνων θα ολοκληρωθεί την ημέρα που το ανεκτίμητης αξίας χειρόγραφο Eυαγγελιστάριο, ίσως το παλαιότερο με ελληνική γραφή που σώζεται έως σήμερα, θα επιστραφεί εκεί όπου ανήκει: στην Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης, στο όρος Παγγαίο, στο κέντρο του νοητού τριγώνου ανάμεσα στις Σέρρες, στη Δράμα και την Καβάλα.
Πρόκειται για ένα βιβλίο διαστάσεων 18,1χ14 εκ. το οποίο φτιάχτηκε εξ ολοκλήρου στο χέρι, αιώνες πριν από την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Πιθανότατα δημιουργήθηκε στην Ιταλία, πριν από περίπου 950 χρόνια, όταν κάποιος ανώνυμος μοναχός αντέγραψε με το χέρι, κυριολεκτικά γράμμα-γράμμα, πάνω στην περγαμηνή, σε δίστηλη διάταξη σελίδων και με 27 γραμμές ανά στήλη, σε καλλιγραφική μικρογραφία τα ιερά κείμενα των χριστιανικών ευαγγελίων. Κατόπιν όμως άρχισε το μεγάλο ταξίδι, με βία και θανάσιμο κίνδυνο, αρπαγές και κακουχίες, με επεισόδια τα οποία δικαιολογούν τον μυθιστορηματικό τίτλο «Το Ονομα του Μακεδονικού Ρόδου», ο οποίος έχει αποδοθεί στη συγκλονιστική ιστορία του. Αλλά αυτό ισχύει μόνο εν μέρει, καθώς το Eυαγγελιστάριο της Εικοσιφοινίσσης ξεπερνά ακόμη και τον μύθο, παραμένοντας ένα μικρό, εύθραυστο και ταυτόχρονα ανίκητο μνημείο αντοχής και επιβίωσης.
Η Ιερά Μητρόπολη Δράμας με σχετική της ανακοίνωση επισημαίνει τα εξής:
Ἕνα ἀκόμη χειρόγραφο τῆς πολύπαθης Μονῆς μας, τῆς Εἰκοσιφοινίσσης τοῦ Παγγαίου, ἐπιστρέφει στὸν χῶρο ἀπὸ τὸν ὁποῖο κλάπηκε ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους πρὶν ἀπὸ περισσότερα πιὰ ἀπὸ 100 χρόνια. Μὲ ἐνέργειες του Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου, τοῦ πρωτοστάτου στὸν ἀγώνα δικαιώσεως τῆς Μονῆς, τὸ Μουσεῖο τῆς Βίβλου στὴν Οὐάσιγκτον θὰ τοῦ παραδώσει τὸ χειρόγραφο κατὰ τὴν προσεχὴ ἐπίσκεψἠ του στις Ἡνωμένες Πολιτεῖες τὸ Φθινόπωρο του 2021. Πρόκειται γιὰ τὸ χειρόγραφο μὲ ἀρ. 220, πολύτιμο περγαμηνὸ Εὐαγγέλιο, γραμμένο στὸ τέλος τοῦ 10ου/ἀρχὲς τοῦ 11ου αἰώνα, ἀπὸ τὰ ἀρχαιότερα ἀνὰ τὸν κόσμο σωζόμενα ἑλληνικὰ χειρόγραφα.
Τὸ Εὐαγγέλιο τὸ εἶχε δεῖ ὁ Ἀθ. Παπαδόπουλος-Κεραμεὺς στὴν Μονή μας, ὅταν καὶ τὴν ἐπισκέφθηκε κατὰ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1880 (τὸν Ὀκτώβριο-Noέμβριο τοῦ 1885), στὸ πλαίσιο τῶν ἐρευνῶν του γιὰ τὴν Μαυρογορδάτειο Βιβλιοθήκη, σημειώνοντας ὅτι εἶναι μικρογραφημένο καὶ ὅτι ἔχει “λειογραφίες τῶν Εὐαγγελιστῶν”, ὅπως ἐπίσης καταγράφηκε καὶ ἀπὸ ξένους ἐρευνητὲς στὶς ἀρχὲς τοῦ περασμένου αἰώνα, λίγο πρὶν ἀπό τὴν κλοπή, οἱ ὁποῖοι κάνουν λόγο γιὰ μεμβράνινο Τετραευάγγελο κώδικα, γραμμένο σὲ δύο στῆλες, μὲ 27 γραμμένες σειρές σὲ κάθε στήλη, διαστάσεων 18,1 x14 ἑκ..
Ὣς πρόσφατα ἀνῆκε στὰ λανθάνοντα χειρόγραφα τῆς Mονῆς τοῦ Παγγαίου, δὲν εἶχε ἐμφανιστεῖ οὔτε στὴν Σόφια , ὅπου βρίσκεται τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κλαπέντων χειρογράφων, οὔτε μεταξὺ τῶν χειρογράφων τῆς Mονῆς ποὺ πουλήθηκαν ἀπό τοὺς Βουλγάρους, ἀπὸ τὸν Τσεχοβούλγαρο Σίς, καὶ πέρασαν σὲ Πανε-πιστημιακὲς κυρίως Βιβλιοθῆκες τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικής.
Πιθανότατα εἶχε περάσει σὲ ἰδιωτικὴ συλλογὴ πουλημένο καὶ αὐτὸ ἀπὸ τὸν συντονιστὴ τῆς λεηλασίας Βλαδίμηρο Σὶς καὶ σὲ δεύτερη ἢ καὶ τρίτη μεταπώληση θὰ ἐμφανιστεῖ πρόσφατα στὸν Οἶκο Δημοπρασιῶν Christie᾽ς ἀπὸ ὅπου θἀ ἀγοραστεῖ ἀπό ἰδιώτη τὸν Ἰούνιο τοῦ 2011 καί τό 2014 θά δωρηθεῖ στὸ Μουσεῖο τῆς Βίβλου στήν Οὐάσιγκτον.
πως πιὰ εἶναι γνωστό, κατὰ τὴν τακτοποίηση τῶν νέων ἀποκτημάτων τοῦ Μουσείου ὁ ἐπιμελητὴς τοῦ Μουσείου Brian Hyland διαπίστωσε ὅτι στὸ χειρόγραφο ὑπῆρχαν σημειώσεις ποὺ βεβαιώνουν ὅτι ἀνῆκε στὰ κλεμμένα ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους τὸ 1917 καὶ ὅτι πρόκειται γιὰ χειρόγραφο ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν Mονή μας. Ἦταν τότε ποὺ ἐπικοινώνησε τὸ Μουσεῖο τῆς Βίβλου μὲ τὸ Οικουμενικό Πατριαρχεῖο μὲ πρόθεση νὰ συντονίσει τὴν ἐπιστροφή του.
Ἀντιπροσωπεία τοῦ Μουσείου στὶς ἀρχὲς τοῦ τρέχοντος ἔτους επισκέφθηκε τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἐγκαινιάστηκε μία περίοδος συνεργασίας μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο. Ὅπως ἀναφέρεται σὲ Δελτίο Τύπο τοῦ Μουσείου τῆς Βίβλου, ὁ Πατριάρχης εὐχαρίστησε τὸ Μουσεῖο γιὰ τὴν ὑποσχόμενη ἐπιστροφὴ καὶ προσφέρθηκε νὰ ἐπιτρέψει στὸ Μουσεῖο νὰ ἐμφανίζει τὸ χειρόγραφο στὶς προθῆκες του μέχρι τὴν ἐπίσκεψή του στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2021, ὅταν καὶ θὰ δοθεῖ ἐπίσημα στὸν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη, ἐνῶ ὁ Πατριάρχης ἐπιβραβεύοντας τὴν κίνηση τοῦ Μουσείου τῆς Βίβλου ὑποσχέθηκε πὼς θὰ δανείσει τρία ἱερὰ κειμήλια στὸ Μουσεῖο γιὰ νὰ τὰ ἐκθέσει.
Τρέφουμε ἀγαθὲς ἐλπίδες ὅτι δὲν θὰ εἶναι τὸ τελευταῖο χειρόγραφο ποὺ ἐπιστρέφει, ὅπως χαρακτηριστικὰ σημειώνει ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, στὸ σπίτι του, ἀρκετὰ ἀκόμη κλεμμένα χειρόγραφα ἀναμένεται νὰ ἐπιστρέψουν στὴν Mονὴ τοὺς προσεχεῖς μῆνες ἀπὸ Ἱδρύματα τῆς Ἀμερικῆς, εὐελπιστοῦμε δὲ πὼς τὸ ἴδιο θὰ συμβεῖ κάποια στιγμὴ καὶ μὲ τὸν κύριο κορμὸ τῶν κλεμμένων χειρογράφων καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμηλίων ποὺ κατέχουν σὲ Ἱδρύματά τους οἱ βόρειοι γείτονές μας.
Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Δράμας εὐχαριστεῖ τὴν Α.Θ. Π. τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη μας κ.κ. Βαρθολομαῖο γιὰ τὴν ἀνύστακτη φροντίδα του γιὰ τὴν κληρουχία αὐτὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΔΡΑΜΑΣ
