γράφει ο
Τάσος Αποστολίδης
Τι κι αν πέρασαν 49 χρόνια από τότε που οι Έλληνες έβαλαν και τυπικά τέλος στη βασιλευομένη δημοκρατία;
Μισό αιώνα μετά, υπάρχει ακόμη κόσμος που φανατίζεται με το θέμα, υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης.
Σημερινοί 30άρηδες και 40άρηδες που, εκ των πραγμάτων, δεν έζησαν καθόλου τα χρόνια της βασιλευομένης δημοκρατίας, «κουβαλούν» ένταση και σε ορισμένες περιπτώσεις φανατισμό, που συνήθως έχουν κληρονομήσει από γονείς ή παππούδες και γιαγιάδες.
Με αφορμή το θάνατο του τελευταίου βασιλιά της Ελλάδας και τη συζήτηση που άνοιξε για την κηδεία του, οι διαδικτυακοί καυγάδες στα κοινωνικά δίκτυα «δίνουν και παίρνουν».
Η ένταση φαίνεται ότι δεν έχει «σβήσει» τόσα χρόνια μετά.
Και για να αντιληφθεί κανείς πως γίνεται να υπάρχουν τόσοι βασιλόφρονες αλλά και τόσοι αντιβασιλικοί (αντί να υπάρχουν μόνο… αδιάφοροι για το θέμα), θα ήταν καλό να ρίξει μια ματιά πως είχε ψηφίσει τότε ο κόσμος.
Βασιλόφρονες:
πού ήταν πλειοψηφία
Στα τέλη του 1974, ούτε 1 στους 3 Έλληνες είχε πει «ναι» στο πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας.
Όμως το ποσοστό αυτό δεν είναι ίδιο σε κάθε περιοχή. Αλλού μπορεί να είναι 1 στους 5 πολίτες ή 1 στους 4, αλλού μπορεί να είναι και 1 στους 2 ή και παραπάνω.
Σε κάποιες περιοχές, η βασιλεία ήταν δημοκρατική επιλογή των περισσοτέρων πολιτών.
Η Λακωνία (59,5%) και η Ροδόπη (50,4%) αποτελούν τους δύο νομούς όπου η βασιλευομένη δημοκρατία ήρθε πρώτη επιλογή στο σύνολο της εκλογικής περιφέρειας.
Μεγάλα ποσοστά συγκέντρωσης βασιλόφρονων καταγράφηκαν επίσης σε Μεσσηνία (49,2%), Ηλεία (46,9%), Αργολίδα (46,7%), Ξάνθη (46,2%), Καστοριά (44,2%), Άρτα (43,8%), Αρκαδία (43%) και Χαλκιδική (41,8%).
Η Καβάλα μέσα στις 5 περιοχές της χώρας
με τα χαμηλότερα ποσοστά
Ο νομός Καβάλας ήταν μέσα στις 10 εκλογικές περιφέρειες στις οποίες οι βασιλόφρονες πήραν τα χαμηλότερα ποσοστά πανελλαδικά.
Αν μάλιστα κάποιος ομαδοποιήσει τις εκλογικές περιφέρειες σε γεωγραφικές ενότητες, παρατηρεί ότι η Καβάλα με ποσοστό φιλοβασιλικών μόλις 26% ήταν 5η πανελλαδικά σε χαμηλά ποσοστά, μετά την Κρήτη (5,9% έως 11,6%), την Αττική (18,3 – 24,4%), τη Θεσσαλονίκη (20%) και τη Λέσβο (22,2%).
Κι όμως, μέσα στο νομό υπήρξαν δεκάδες διαφοροποιήσεις. Σε ορισμένες περιοχές οι βασιλόφρονες ήταν η πλειοψηφία και σε πολλές φάνηκε ότι οι προτιμήσεις ήταν μοιρασμένες.
Τα χωριά που «ψήφισαν Βασιλιά»
Σε 9 χωριά του νομού Καβάλας οι κάτοικοι ψήφισαν πλειοψηφικά υπέρ της βασιλείας ενώ συνολικά σε περισσότερες από 20 κοινότητες το ποσοστό που έλαβε η επιλογή της βασιλευομένης πλησίασε το 50%.
Κι ενώ μπορεί, με μεγάλη προσπάθεια και ενδεχομένως κάποιες… διασταλτικές ερμηνείες, να δοθεί εξήγηση για το υψηλό ή χαμηλό ποσοστό μιας περιοχής, υπάρχουν δεδομένα στα οποία δεν χωρούν «εύκολες αναλύσεις».
Γιατί πως να εξηγηθεί ότι οι βασιλόφρονες πήραν στο Χαλκερό 72% ενώ στη Νέα Καρβάλη 21%;
Ή τι λειτούργησε υπέρ των βασιλικών στον Λιμένα (35%) αλλά όχι στην Ποταμιά (9%) ή τι έγινε στον Πλαταμώνα (64%) αλλά δεν «έπιασε» στη Λεκάνη (17%);
Δεν υπήρχαν χωριά που «ευνοήθηκαν από το παλάτι» έναντι άλλων.
Influencers 50 χρόνια πριν
Υπήρχαν όμως παντού οι κατά τόπους «διαμορφωτές κοινής γνώμης», αυτό που σήμερα θα λέγαμε… «influencers».
Τότε χωρίς ίντερνετ και κοινωνικά δίκτυα, χωρίς τα σημερινά ραδιοτηλεοπτικά μέσα, μόνο μέσω δύο εφημερίδων που «έφταναν - δεν έφταναν» σε όλα χωριά του νομού Καβάλας, η επιρροή ασκούνταν… κυρίως «από στόμα σε στόμα» ή «από καφενείο σε καφενείο» και «από σπίτι σε σπίτι».
Σε κάποια χωριά του νομού, υπάρχουν ηλικιωμένοι που θυμούνται τους influencers της εποχής και οι ιστορίες τους σώζονται ακόμη – δυστυχώς όμως μόνο στην «προφορική παράδοση».
Τα υψηλότερα και τα χαμηλότερα
ποσοστά σε κάθε επαρχία
Στην πόλη της Καβάλας, η βασιλευομένη δημοκρατία αποτελεί επιλογή μόλις του 14,5% των κατοίκων. Το χαμηλότερο ποσοστό καταγράφεται στον Προφήτη Ηλία (11,3%) και τα υψηλότερα σε Αη Γιάννη (17,2%) και Άγιο Παύλο (18,3%).
Στα χωριά της επαρχίας Καβάλας (σημερινός Δήμος Καβάλας, εκτός του πολεοδομικού ιστού) η βασιλευομένη δημοκρατία υποστηρίχθηκε από το 38% σχεδόν των κατοίκων.
Τα υψηλότερα ποσοστά υπέρ της βασιλείας καταγράφηκαν στο Χαλκερό (72%) και σε Λιμνιά (44,6%), Φιλίππους (44,4%) και Κοκκινόχωμα (44,1%).
Τα χαμηλότερα καταγράφηκαν στο Πολύνερο (19,3%) και τη Νέα Καρβάλη (21,1%).
Στο Παγγαίο, η βασιλευομένη δημοκρατία ήταν επιλογή της πλειοψηφίας των κατοίκων τριών χωριών: Μεσιά (59,8%), Φωλιά (57,7%) και Ακροπόταμος (55,5%).
Υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν επίσης σε: Μελισσοκομείο (49,6%), Σιδηροχώρι (46,6%), Κάριανη (47,5%), Γαληψό (46,5%) και Αντιφιλίππους (44,8%).
Τα χαμηλότερα ποσοστά της επαρχίας Παγγαίου καταγράφηκαν σε Οφρύνιο (17,4%), Άγιο Ανδρέα (17,7%), Νέα Πέραμο (18,2%), Αυλή (19,6%), Ελευθερές (22%) και Ελαιοχώρι (23%).
Στο Νέστο, σε 5 χωριά πλειοψήφισε η βασιλευομένη δημοκρατία: Πλαταμώνας (63,9%), Ποντολίβαδο (61,1%), Διπόταμος (60,1%), Πέρνη (51,2%) και Νέα Καρυά (50,4%).
Υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν σε Πετροπηγή (48,1%), Ερατεινό (48%), Αγίασμα (46%) και Πηγές (40,9%).
Τα πιο χαμηλά ποσοστά υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας στο Νέστο καταγράφηκαν στο Γέροντα (23,6%), τον Κεχρόκαμπο (22,5%), τη Γραβούνα (17,9%) και τη Λεκάνη (16,8%).
Χαμηλά ήταν και τα ποσοστά στο σύνολο του τότε Δήμου Χρυσούπολης (20,5%) με τα χαμηλότερα να καταγράφονται στα εκλογικά τμήματα Αγίου Αθανασίου (15,3%) και Αγίου Δημητρίου (17,7%).
Στο νησί της Θάσου το μεγαλύτερο ποσοστό καταγράφηκε στην περιοχή του Λιμένα (35,4%) και του Ραχωνίου (30,8%) ενώ τα χαμηλότερα καταγράφηκαν σε Ποταμιά (8,9%), Καλλιράχη (10%), Σωτήρα (10,4%) και Παναγία (12,1%).
Αυτά είναι και τα χαμηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν στο σύνολο του νομού.
Ειδικά στους άνδρες στην Ποταμιά, βασιλευομένη δημοκρατία ψήφισε μόλις το 7% (11% οι γυναίκες).
Στο υπόλοιπο νησί η επιλογή της βασιλευομένης δημοκρατίας έλαβε ποσοστά πέριξ του 20%.
Η… μυστήρια γυναικεία ψήφος
Ένα περίεργο στοιχείο των εκλογικών αποτελεσμάτων, σε όλη τη χώρα (ομοίως και σχεδόν σε όλα τα εκλογικά τμήματα του Ν. Καβάλας) ήταν ότι οι γυναίκες έδωσαν εμφανώς μεγαλύτερο ποσοστό στη βασιλευομένη δημοκρατία.
Με εξαίρεση τα εκλογικά τμήματα του νομού Καβάλας που ήταν μικτά και δεν ήταν δυνατή η καταγραφή της διαφοροποίησης, όλα σχεδόν τα εκλογικά τμήματα που είναι χωρισμένα σε «ανδρών-γυναικών», δίνουν σαφές μήνημα:
Η γυναικεία ψήφος έδωσε λίγο ή πολύ μεγαλύτερα ποσοστά στη βασιλεία.
Το «χάσμα» μεταξύ ανδρών-γυναικών ακόμη και μέσα στην ίδια γειτονιά ή οικισμό μπορεί να φτάνει έως και τις 6 ποσοστιαίες μονάδες.
Μερίδα του Τύπου επιχείρησε τότε να δώσει εξήγηση στο πανελλαδικό αυτό φαινόμενο, κάνοντας λόγο για «συντηρητική γυναικεία ψήφο» που είχε διαπιστωθεί και στις βουλευτικές εκλογές του 1974.
Μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε -αστήρικτα- το επιχείρημα ότι «οι γυναίκες γοητεύονται πιο εύκολα από τους όμορφους ανδροπρεπείς ηγέτες», κάτι που είχε χρησιμοποιηθεί και παλιότερα για να αναλυθεί η δημοφιλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι ίδιοι αναλυτές απέδιδαν τη γυναικεία ψήφο σε «συναισθηματισμούς» και ισχυρίζονταν ότι «οι γυναίκες φοβούνται μια ριζική πολιτειακή αλλαγή» αλλά και ότι «είναι πιο ευπειθείς απέναντι στις επικοινωνιακές τεχνικές».
Σημειώνεται ότι την περίοδο εκείνη εμφανίζονται στην ελληνική πολιτική σκηνή, για πρώτη φορά με τη μορφή που είναι γνωστοί σήμερα, οι λεγόμενοι «σύμβουλοι επικοινωνίας» ή "επικοινωνιολόγοι", με στρατηγικές που ενσωμάτωναν και τα «νέα μέσα» της εποχής, όπως η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα περιοδικά.
Ολόκληρη η καμπάνια υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας είχε «στηθεί» στο εξωτερικό (Μεγάλη Βρετανία) από συνεργάτες του Κωνσταντίνου και υλοποιήθηκε στην Ελλάδα.
Αντίστοιχη τεχνογνωσία ξένων εταιριών ή ειδικών (ΗΠΑ) είχε χρησιμοποιηθεί κι από την άλλη πλευρά, με παρόμοια… διακριτικότητα, κυρίως από το επιτελείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Ο Τύπος της εποχής
Οι πηγές ενημέρωσης της κοινής γνώμης εκείνη την εποχή, και πανελλαδικά αλλά και στην περιοχή της Καβάλας, ήταν περιορισμένες.
Εκτός από το τηλεοπτικό κανάλι του ΕΙΡΤ, την τηλεόραση του στρατού (ΥΕΝΕΔ) και τον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό Καβάλας (μετέπειτα ΕΡΑ) -κι αυτά για όσους διέθεταν τις αντίστοιχες συσκευές- στην Καβάλα κυκλοφορούσαν τότε μόλις 2 ημερήσιες εφημερίδες: η Πρωινή και ο Ταχυδρόμος.
Η κάθε μία με διαφορετική ιδεολογικοπολιτική προσέγγιση και άλλη στόχευση κοινού. Ενδεικτικός είναι κι ο τρόπος κάλυψης του δημοψηφίσματος.
Η Πρωινή κυκλοφόρησε τη μεθεπομένη του δημοψηφίσματος με ολόκληρο το πρωτοσέλιδό της και τις μισές της σελίδες αφιερωμένες στο εκλογικό αποτέλεσμα, με αναλυτικά στοιχεία ανά εκλογικό τμήμα, φωτορεπορτάζ από την ψηφοφορία και άρθρο-άποψη του Περικλή Μπακλαβά στην πρώτη σελίδα.
Στον αντίποδα, ο Ταχυδρόμος επέλεξε άλλο θέμα για πρώτο (!) ενώ τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος περιορίζονται σε ένα μικρό «χτύπημα» στην 1η σελίδα καθώς και σε ένα μικρό ανυπόγραφο άρθρο για την λαϊκή ετυμηγορία που υποστηρίζει ότι το δημοψήφισμα έθεσε τέρμα σε μια πολυετή διαμάχη κι εξασφάλισε την εθνική ενότητα.
ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ 8/12/1974
Πόσοι ψήφισαν Βασιλευομένη Δημοκρατία
Αναλυτικά αποτελέσματα στο νομό Καβάλας όπως αυτά επικυρώθηκαν στα τέλη του ίδιου μήνα από το Υπ. Εσωτερικών
Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ 26,4%
Εγγεγραμμένοι 109.618
Ψηφίσαντες 79.680
Έγκυρα 79.110
Άκυρα 570 (0,71%)
«Βασιλευομένη» 20.857 ψήφοι – ποσοστό 26,36%
«Αβασίλευτος» 58.253 ψήφοι – ποσοστό 73,64%
1. ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ 20,6%
(τα όρια του σημερινού, ενιαίου Δήμου Καβάλας)
1Α. ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 14,5% (ΠΟΛΗ)
(το 1974 περιοριζόταν στον πολεοδομικό ιστό της πόλης)
Ε.Τ. Αγίου Αθανασίου
13,5%
(άνδρες 9,3%, γυναίκες 15,8%)
Ε.Τ. Αγίας Βαρβάρας
14,4%
(άνδρες 12%, γυναίκες 16,4%)
Ε.Τ. Αγίου Γεωργίου
14,4%
Ε.Τ. Αγίου Ιωάννη
17,2%
Ε.Τ. Αγίας Παρασκευής
13,5%
Ε.Τ. Αγίου Παύλου
18,3%
Ε.Τ. Παναγίας
14,1%
Ε.Τ. Προφήτη Ηλία
11,3%
1Β. ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ
Αμισιανά
42,2%
Αμυγδαλεώνας
28,9%
Ζυγός
33,6%
Κοκκινόχωμα
44,1%
Κορυφές
28,5%
Κρηνίδες
41,3%
Κρυονέρι
38,4%
Λιμνιά
44,6%
Λυδία
39,6%
Νέα Καρβάλη
21,1%
Παλαιά Καβάλα
27,3%
Πολύνερο
19,3%
Πολύστυλο
22,7%
Φίλιπποι
44,4%
Χαλκερό
72%
2. ΕΠΑΡΧΙΑ ΠΑΓΓΑΙΟΥ 35,5%
(τα όρια του σημερινού Δήμου Παγγαίου)
2Α. ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΗΣ 34,1%
(μόνο ο βασικός πολεοδομικός ιστός της κωμόπολης)
Ε.Τ. Αγίου Ελευθερίου
36,4%
Ε.Τ. Αγίου Νικολάου
31,7%
2Β. ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΑΓΓΑΙΟΥ
Άγιος Ανδρέας
17,7%
Ακροπόταμος
55,5%
Αντιφίλιπποι
44,8%
Αυλή
19,6%
Γαληψός
46,5%
Γεωργιανή
37,5%
Δωμάτια
37,5%
Ελαιοχώρι
23%
Ελευθερές
22%
Κάριανη
47,5%
Κηπιά
39,7%
Μελισσοκομείο
49,6%
Μεσσιά
59,8%
Μεσορόπη
33,8%
Μουσθένη
25,3%
Μυρτόφυτο
35,6%
Νέα Ηρακλείτσα
27,1%
Νέα Πέραμος
18,2%
Νικήσιανη
39,8%
Ορφάνι
32%
Οφρύνιο
17,4%
Παλαιοχώρι
39,3%
Πλατανότοπος
30,4%
Ποδοχώρι
36,5%
Σιδηροχώρι
46,6%
Φωλιά
57,7%
Χρυσόκαστρο
41,7%
3. ΕΠΑΡΧΙΑ ΝΕΣΤΟΥ
(τα όρια του σημερινού Δήμου Νέστου)
3Α. ΔΗΜΟΣ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ 20,5%
(μόνο ο βασικός πολεοδομικός ιστός)
Ε.Τ. Αγίου Αθανασίου
15,3%
Ε.Τ. Αγ. Γεωργίου
30,6%
Ε.Τ. Αγίου Δημητρίου
17,7%
3Β. ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΝΕΣΤΟΥ
Αβραμηλιά
34,3%
Αγίασμα
46%
Άγιος Κοσμάς
30,4%
Γέροντας
23,6%
Γραβούνα
17,9%
Διαλεκτό
26%
Διπόταμος
60,1%
Δύσβατο
25,3%
Ελαφοχώρι
31,2%
Ερατεινό
48%
Ζαρκαδιά
25,9%
Κεραμωτή
33,8%
Κεχρόκαμπος
22,5%
Λεκάνη
16,8%
Μακρυχώρι
24,5%
Νέα Καρυά
50,4%
Ξεριάς
36,9%
Παράδεισος
37,3%
Πέρνη
51,2%
Πηγές
40,9%
Πλαταμώνας
63,9%
Πετροπηγή
48,1%
Ποντολίβαδο
61,1%
Χρυσοχώρι
31,4%
4. ΕΠΑΡΧΙΑ ΘΑΣΟΥ
4Α. ΔΗΜΟΣ ΘΑΣΟΥ 35,4%
(ο σημερινός Λιμένας)
4Β. ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΘΑΣΟΥ
Θεολόγος
16,3%
Καλλιράχη
10%
Λιμενάρια
21,5%
Μαριές
19,9%
Παναγία
12,1%
(10% οι άνδρες, 14% οι γυναίκες)
Ποταμιά
8,9%
(7% οι άνδρες, 11% οι γυναίκες)
Πρίνος
18,5%
Ραχώνι
30,8%
Σωτήρας
10,4%
